Έρευνα 2007-2015

Νοέμβριος του 2007, είχαμε μεταβεί στο παράλιο Στρατώνι, με κλιμάκιο της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, για την διερεύνηση του θαλάσσιου χώρου μπροστά από τις εγκαταστάσεις του μεταλλείου, όταν ξαφνικά προσέξαμε στον βυθό έναν ιππόκαμπο. Η αποστολή μας όμως ήταν διαφορετική και έτσι δεν δώσαμε περισσότερη σημασία. Λίγο αργότερα παρατηρήσαμε και άλλους. Πολλούς ιππόκαμπους. Παράξενο σκεφτήκαμε, αυτό το πλάσμα είναι τόσο σπάνιο και ώσπου να ολοκληρώσουμε την σκέψη μας, φτάσαμε σε μια περιοχή που ήταν συγκεντρωμένοι δεκάδες. Στεκόντουσαν εκεί, επάνω στην άμμο, σα να είχαν κάποιο είδος συνάντησης.

Έτσι τον Ιούνιο του 2008, επιστρέψαμε στις θάλασσες του Στρατωνίου, προκειμένου, αυτή τη φορά, να παρατηρήσουμε και να φωτογραφήσουμε τους ιππόκαμπους. Ακριβώς στο ίδιο σημείο, στο ίδιο βάθος τους ξανασυναντήσαμε.
Συναθροισμένοι από τα 8 έως 12 μέτρα βάθος, αποφεύγουν τα ρηχότερα νερά. Οι στροβιλισμοί που προκαλούνται από τα κύματα που καταλήγουν στην ακροθαλασσιά (αντιμάμαλο) δεν μεταδίδονται κάτω από τα 5 με 6 μέτρα βάθος, με αποτέλεσμα οι ιππόκαμποι να επιλέγουν ως καταφύγιο μέρη τόσο κοντά στην ακτογραμμή αλλά την ίδια στιγμή και τόσο μακριά απ’ αυτή, όπου είναι ασφαλείς. Τους συναντήσαμε σ’ ένα χρυσαφένιο πυθμένα με λεπτόκοκκη σφιχτή άμμο (ιλύς) και πλούσια υποβρύχια χλωρίδα. Κάποιοι στεκόντουσαν ακίνητοι στην άμμο, αφημένοι στα όποια ρεύματα μπορούσαν να βοηθήσουν έστω και λίγο την βραδυκινησία τους. Άλλοι χρησιμοποιώντας την συστρεφόμενη ουρά τους προσκολλούνταν σε συστάδες μυδιών που βρίσκονται διάσπαρτες στον χώρο.
Μιλώντας με κατοίκους αλλά και ψαράδες της περιοχής, μάθαμε πως οι ιππόκαμποι εμφανίζονται σε τρία, τέσσερα σημεία στον κόλπο του Στρατωνίου. Συχνά πιάνονται κατά λάθος στα δίχτυα που έχουν μικρό μάτι. Στα συγκεκριμένα δίχτυα μπλέκονται σχεδόν πάντα τουλάχιστον 4 με 5 ιππόκαμποι αλλά υπάρχουν μέρες που πιάνονται μέχρι και 20. Όλα τα σημεία που τους συναντούν οι ψαράδες είναι κοντά στην ακτή και σε μικρό σχετικά βάθος.
Όπως μας είπε και ο Αντώνης Αρβανιτάκης, γέννημα θρέμμα του Στρατωνίου, «το Στρατώνι είναι η πατρίδα του ιππόκαμπου, από τα πολύ παλιά χρόνια.»

Επιστρέφοντας στην Αθήνα, αποφασίσαμε να ερευνήσουμε περαιτέρω τους τόπους κατοικίας του ελληνικού ιππόκαμπου. Η πρώτη προφορική μαρτυρία που λάβαμε, μας οδήγησε σε μία παραλία του Ρίου, ακριβώς ανατολικά από τη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου.
Δύο μέρες ψάξαμε όλη την περιοχή αλλά δεν καταφέραμε να τους εντοπίσουμε παρ’ ότι ο βυθός παρουσιάζει ευνοϊκές, για την επιβίωση των ιππόκαμπων, συνθήκες. Την τρίτη ημέρα αποχωρήσαμε, διότι ο καιρός είχε αγριέψει πολύ. Πιθανόν, λόγω των καιρικών συνθηκών και λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ιππόκαμποι δεν είναι δεινοί κολυμβητές αλλά προτιμούν τα ήρεμα και προστατευμένα νερά, να είχαν αποχωρήσει και αυτοί.

Ο Ιούλιος Γλαμπεδάκης, επαγγελματίας δύτης, μας πληροφόρησε ότι ιππόκαμποι απαντώνται επίσης στη βόρεια Κρήτη. Ο ίδιος έχει τύχει να τους συναντήσει κυρίως καλοκαίρι και φθινόπωρο, σε περιοχές κατά μήκος των ακτών, μεταξύ φυκιών και άλλων υδρόβιων φυτών. Το φθινόπωρο του 2008, στον Σταυρό, 17χλμ. από την πόλη των Χανίων, τους συνάντησε σε βάθος περίπου 30 μέτρων.

Το Μάρτιο του 2009, επιστρέψαμε στο Στρατώνι. Καταδυθήκαμε και πάλι πλήθος ιππόκαμπων βρίσκονταν εκεί, στην ίδια περιοχή. Αυτή την φορά κάναμε και νυχτερινή κατάδυση για να παρατηρήσουμε την συμπεριφορά τους τη νύχτα. Αυτό που μάθαμε είναι πως, όπως και εμείς, κοιμούνται. Δεν είναι βραδινοί τύποι. Ακουμπάν απαλά στην μία από τις δύο πλευρές τους, γέρνουν και κοιμούνται. Τραβήξαμε ακόμα μερικές φωτογραφίες και επιστρέψαμε στην Αθήνα.
Πάντως, το φαινόμενο της πληθυσμιακής παρουσίας αλλά και της σταθερής συχνότητας ιππόκαμπων που παρατηρείται στην περιοχή του Στρατωνίου, ίσως είναι μοναδικό. Εμείς τουλάχιστον δεν γνωρίζουμε καμία άλλη παρόμοια περίπτωση.

Μετά από μία λεπτομερή περιγραφή που διαβάσαμε στην ιστοσελίδα www.scubadive.gr, από τον Φοίβο, για την παρουσία ιππόκαμπων στον Κορινθιακό Κόλπο, μεταβήκαμε στο Καλαμάκι του Νομού Βοιωτίας. Το Καλαμάκι είναι μια μικρή παραλία με άμμο και αρμυρίκια, στα ανατολικά του Κορινθιακού Κόλπου.
Ακολουθώντας πιστά τις αναλυτικότατες οδηγίες του αυτοδύτη που ανάρτησε τη συγκεκριμένη ιστοσελίδα, ξεκινήσαμε την υποβρύχια αναγνωριστική έρευνα, λαμβάνοντας πορεία προς τα ανατολικά. Μετά από 70 λεπτά κατάδυσης και μερικών εκατοντάδων μέτρων κολύμβησης, δεν καταφέραμε να τους εντοπίσουμε. Απογοητευμένος, με το κεφάλι σκυμμένο παίρνω αζιμούθιο στην πυξίδα προς την κατεύθυνση της επιστροφής. Ξαφνικά, στα 8 μετρά βάθος, τον βλέπω μπροστά μου, σε συνθήκες όμοιες με ότι έχουμε συναντήσει έως τώρα. Λεπτόκοκκη άμμος, συστάδες ποσειδωνίας και καθαρά νερά. Αυτός ήταν λίγο διαφορετικός από του Στρατωνίου αλλά, όπως διαπιστώσαμε και αργότερα από τη βιβλιογραφική έρευνα, κανένας ιππόκαμπος, εάν τους εξετάσεις από κοντά, δεν είναι ίδιος με άλλον˙ κάθε ιππόκαμπος φέρει ξεχωριστά χαρακτηριστικά που τον κάνουν μοναδικό.

Λαμβάνοντας υπόψη μας αθροιστικά όλες τις προηγούμενες καταδύσεις τα τελευταία 8 χρόνια, μπορούμε πλέον με βεβαιότητα να ισχυριστούμε, πως στην συγκεκριμένη περιοχή μπορούμε πάντα να συναντάμε ιππόκαμπους.
Τα επιστημονικά αίτια αυτού του φαινομένου, δεν μπορούμε ακόμα να τα απαντήσουμε, αφού έως σήμερα δεν έχουμε συμβουλευτεί εξειδικευμένους επιστήμονες και δεν έχουμε προβεί σε εργαστηριακές μελέτες.
Μια υπόθεση εργασίας μπορεί να είναι η ιδιαιτερότητα της περιοχής. Το έδαφος, πλούσιο σε μεταλλεύματα δύναται να περιέχει κάποια στοιχεία, τα όποια είναι θρεπτικά και αρεστά, σε αυτό το σπάνιο αλλά και ιδιαίτερα ευαίσθητο είδος.
Δεν μπορεί να μην σχετίζεται το γεγονός πως τα περισσότερα άτομα ιππόκαμπων τα συναντάμε ακριβώς μπροστά από το ρέμα που κατεβάζει βρόχινα νερά στη θάλασσα. Εκεί ακριβώς έχουμε συναντήσει και άλλα είδη, που αναπτύσσονται στη συγκεκριμένη περιοχή.
Για τη ώρα δεν γνωρίζουμε κάτι παραπάνω, γνωρίζουμε όμως μετά βεβαιότητας πως πρέπει να τα προστατέψουμε και να τα διαφυλάξουμε. Χωρίς κινδυνολογίες και υπερβολές, μπορούμε να αποφεύγουμε την αλιεία στην συγκεκριμένη περιοχή, προσφέροντας τους ένα καταφύγιο για την επιβίωση τους.

Ημερολόγιο
1. Πρώτος εντοπισμός των ιππόκαμπων, Νοέμβριος του 2007, άτομα που παρατηρηθήκαν κατά την διάρκεια μιας κατάδυσης που είχε εκπονηθεί για άλλο λόγο, παραπάνω από 20.
2. Επομένη κατάδυση, Ιούνιος του 2008, άτομα που εντοπιστήκαν πάλι παραπάνω από 20, συναθροισμένοι από τα -8 έως -12 μέτρα βάθος, σπανιότερα και στα -6 μέτρα.
3. Το Μάρτιο του 2009, επιστρέψαμε για τρίτη φορά στο Στρατώνι. Καταδυθήκαμε και πάλι πλήθος ιππόκαμπων βρίσκονταν εκεί, στην ίδια περιοχή. Αυτή την φορά κάναμε και νυχτερινή κατάδυση για να παρατηρήσουμε την συμπεριφορά τους τη νύχτα. Αυτό που παρατηρήσαμε είναι πως πιθανών κοιμούνται. Ακουμπάνε απαλά στην μία από τις δύο πλευρές τους, γέρνουν και κοιμούνται.
4. Φεβρουάριος του 2010, το Στρατώνι πλήττεται από θεομηνία, με μεγάλες πλημύρες και καταστροφές. Το παράλιο Στρατώνι, πλημυρίζει από φερτά υλικά, τα οποία σκεπάζουν τα πάντα. Όλες οι συστάδες μυδιών που είχαν παρατηρηθεί τα προηγούμενα χρονιά, χλωρίδα και πανίδα, παρασύρεται ή σκεπάζεται. Στην επομένη μας κατάδυση, μερικούς μήνες μετά, εντοπίσαμε με πολύ κόπο μόλις 3 άτομα ιππόκαμπων, ο πυθμένας είχε μεταβληθεί εντελώς, φερτά υλικά, μπάζα, σκουπίδια, δέντρα και άλλα αντικείμενα υπήρχαν διάσπαρτα σε όλη την υποβρύχια περιοχή.
5. Αξίζει να αναφέρουμε πως από το 2011 και μετά, συναντάμε μόνο το ένα είδος (Hippocampus hippocampus), ενώ το δεύτερο είδος που είχαμε αρχικά συναντήσει (Hippocampus guttulatus), φοβόμαστε πως, ίσως να έχει εξαφανιστεί ή να σπανίζει.
6. Στις 28 Ιουλίου του 2012, εντοπίσαμε περίπου 6 άτομα, εκτιμάτε όμοια κατάσταση με το 2011. (υποβρύχια ζωή, χταπόδια, αστερίες, ανεμώνες, κ.α. παρατηρήθηκαν επίσης).
7. Στις 28 Ιουλίου του 2013, εντοπίσαμε περίπου 10 άτομα, εκτιμάτε όμοια κατάσταση με το 2011. (υποβρύχια ζωή, χταπόδια, αστερίες, ανεμώνες, κ.α. παρατηρήθηκαν επίσης).
8. Τον Ιούνιο του 2014, εντοπίσαμε περίπου 10 άτομα, εκτιμάτε όμοια κατάσταση με το 2013. (υποβρύχια ζωή, χταπόδια, αστερίες, ανεμώνες, κ.α. παρατηρήθηκαν επίσης).
9. Στις 4 Νοεμβρίου του 2015, εντοπίσαμε περίπου 3 άτομα, σπαταλώντας όμως περίπου μίση ώρα με τον καθένα από αυτούς. Πιθανών εάν συνεχίζαμε την πορεία μας, καλύπτοντας υποβρυχίως μεγαλύτερη περιοχή να εντοπίζαμε και άλλους. Στις 5 Νοεμβρίου του 2015, αν και πραγματοποιήσαμε μικρότερης διάρκειας κατάδυση, εντοπίσαμε 9 άτομα.
10. Τον Ιούνιο του 2016, εντοπίσαμε περίπου 10 άτομα, εκτιμάτε όμοια κατάσταση με το 2013. (υποβρύχια ζωή, χταπόδια, αστερίες, ανεμώνες, κ.α. παρατηρήθηκαν επίσης).

Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι οι καταδύσεις που έχουμε διενεργήσει στον παράλιο Στρατώνι κατά τα έτη 2007-2015, είναι σχεδόν διπλάσιες από τις παραπάνω αναφερόμενες, αλλά έχουν καταγραφεί στο ημερολόγιο μόνο αυτές για τις οποίες υπήρξε συστηματική διαδικασία αναλυτικής συλλογής και καταγραφής πληροφοριών.